Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας, απόψε θα σας παρουσιάσω το έργο του Αισχύλου Πέρσες.
Το έργο διδάχθηκε το 472 π.Χ. και ήταν από τα πρώτα που παίχτηκαν, στο νεότευκτο εκείνη την εποχή, θέατρο του Διόνυσου στην Αθήνα και κέρδισαν το πρώτο βραβείο. Μετέπειτα οι Πέρσες διδάχθηκαν και στις Συρακούσες.
Οι “Πέρσες” αποτέλεσαν αυτοτελές δράμα και όχι τμήμα τριλογίας, καθώς τα υπόλοιπα έργα που είχε παρουσιάσει ο Αισχύλος τότε ήταν τα εξής: Φινεύς, Γλαύκος, Πονιεύς και Προμηθεύς.
Το έργο ήταν μοναδικό στο είδος του έως τότε, καθώς τα γεγονότα που περιέγραφε ήταν σύγχρονα με την εποχή του ποιητή (υπενθυμίζεται ότι ο Αισχύλος υπήρξε Μαραθωνομάχος). Αποτέλεσε επιπλέον ύμνο στον θρίαμβο της Αθήνας στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Ο Αισχύλος με σεβασμό στους Πέρσες θα ψάλει τον αθηναϊκό θρίαμβο μέσα από τα στόματα των Περσών (και όχι οποιωνδήποτε Περσών αλλά του βασιλιά, της βασίλισσας και των κορυφαίων αξιωματούχων…) χωρίς να αλλοιώσει στο ελάχιστο το ιστορικό περίγραμμα.
Το έργο έχει ειπωθεί πως αποτέλεσε την πρώτη αφήγηση μίας μεγάλης ιστορίας από μεγάλο ποιητή στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Η υπόθεση:
Η υπόθεση του έργου το οποίο διαδραματίζεται στα Σούσα έχει, συνοπτικά, ως εξής: Την είσοδο του Χορού την αποτελούν Πέρσες γέροντες ευγενείς (σύμβουλοι) που εκφράζουν την ανησυχία τους για την τύχη του στρατού που έχει εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας (δεν έχουν φτάσει ακόμη τα μαντάτα της καταστροφής), αναφέροντας ταυτόχρονα τα ονόματα των επιφανών Περσών που συμμετέχουν στην εκστρατεία. Ο Χορός περιγράφει το πλήθος του στρατού αλλά και την ιστορία των Περσών όσον αφορά τη στρατιωτική (και ναυτική) επιχείρηση που τώρα έχουν αναλάβει.
Στη σκηνή εισέρχεται ύστερα η Άτοσσα, σύζυγος του νεκρού Δαρείου και μητέρα του αρχηγού της εκστρατείας Ξέρξη. Εμπιστεύεται στον Χορό την ανησυχία που την έχει κυριεύσει και διηγείται το όνειρο που την τάραξε (τη ζεύξη δύο γυναικών, μιας Ελληνίδας και μιας Ασιάτισσας, σε ένα άρμα από τον Ξέρξη), δηλώνοντας επίσης ότι προτίθεται να προσφέρει θυσία στους θεούς.
Η αγωνία για την τύχη του ευρισκόμενου στο εχθρικό ελληνικό έδαφος περσικού στρατού θα είναι κυρίαρχη στο πρώτο μέρος του έργου έως την άφιξη του Αγγελιοφόρου.
Φθάνει τελικά ο αγγελιαφόρος και αναγγέλλει τη νίκη των Ελλήνων και την καταστροφή των Περσών, πληροφορώντας την Άτοσσα για τη σωτηρία του Ξέρξη ενώ αναφέρεται και ονομαστικά στους Πέρσες που σκοτώθηκαν. Κατόπιν περιγράφει αναλυτικά τη ναυμαχία καθώς και την κακή τύχη του υπόλοιπου στρατού που επιχείρησε να επιστρέψει δια ξηράς.
Η Άτοσσα επιστρέφει στο παλάτι για να ετοιμάσει θυσία. Ο Χορός εν τω μεταξύ θρηνεί για την πανωλεθρία. Η Άτοσσα μαζί με τον Χορό προσφέρουν τιμές στον τάφο του Δαρείου. Ξαφνικά εμφανίζεται το φάντασμα του Δαρείου και μιλάει προς τους Πέρσες και την Άτοσσα. Ο Δαρείος πληροφορείται για τη συμφορά των Περσών και την αποδίδει στην αλαζονεία του γιου του που ξεπέρασε το μέτρο. Η Σαλαμίνα είναι το πρώτο μέρος της ανταπόδοσης και οι Πλαταιές, όπως προφητεύει ο Δαρείος προτού επιστρέψει στον Κάτω Κόσμο, θα είναι το δεύτερο.
Ο Χορός αναπολεί τις επιτυχίες του Δαρείου όσο ήταν ζωντανός. Έρχεται τότε ο Ξέρξης με θρήνους για τη συμφορά και σε λυρικό διάλογο με τον Χορό μνημονεύει και άλλους επιφανείς Πέρσες που χάθηκαν. Το έργο τελειώνει με λυρικούς θρηνητικούς στίχους που εναλλάσσονται ανάμεσα στον Ξέρξη και στον Χορό.
Η περιγραφή στο ξεκίνημα του έργου της τεράστιας δύναμης των Περσών θα κάνει περισσότερο εκκωφαντική την πτώση τους στο πεδίο της μάχης.
Η τελική αποτίμηση είναι συγκλονιστική…
Όταν ανθίζει η έπαρση καρπίζει στάχυ θυμού. Συμφορά εσοδεύει. Αυτή είναι η πληρωμή. Και να θυμάστε την Αθήνα και την Ελλάδα. Όλα τα πλοία των Ελλήνων στα τριακόσια θα έφταναν. Ο Ξέρξης χίλια είχε κι άλλα διακόσια επτά που ήταν πολύ γρήγορα. Αυτοί ήταν οι αριθμοί. Δε χάσαμε όμως για τους αριθμούς. Κάποιος δαίμονας μας ρήμαξε. Τη χτύπησε τη ζυγαριά την έκλινε στο μέρος τους. Θεοί τη σώζουν την πόλη της Παλλάδας. Έτσι είπε ο αγγελιοφόρος.
Κι η Άτοσσα ξαναρωτάει: Τόσα καράβια είχαν, που τόλμησαν ν’ αντιβγούν στον περσικό στρατό, μπήγοντας έμβολα; Άμα υπάρχουν άντρες το κάστρο είναι άπαρτο, απαντά εκείνος. Αυτοί οι άνδρες την κρίσιμη ώρα όρμησαν ψάλλοντας τον παιάνα:
Ω παίδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρῴων έδη, θήκας τε προγόνων· νυν υπὲρ πάντων αγών!!!
Κύρια έννοια της τραγωδίας αποτέλεσε η Ύβρις των Περσών και του Ξέρξη. Μέσα από την σύγκρουση των δύο διαφορετικών κόσμων θα επικριθεί η αλαζονεία του περσικού συστήματος και του Ξέρξη.
Βαθύτατα θρησκευόμενος ο Αισχύλος τοποθετεί το θείο στοιχείο κυρίαρχο μέσα στα έργα του να συνυπάρχει με το ανθρώπινο. Η νίκη είναι νίκη των Ελλήνων αλλά και των θεών, είναι θεία Δίκη!
Στην προκειμένη περίπτωση ο Δίας τιμωρεί τους Πέρσες για την υπέρμετρη αλαζονεία τους.
Οι Πέρσες θα αναγνωρίσουν ως θεό μόνο τα πλούτη και την ύλη από τη μία, ενώ οι Έλληνες από την άλλη δεν θα είναι ούτε υπήκοοι κανενός, (όπως θα πληροφορήσει ο Χορός την βασίλισσα των Περσών Ατόσσα σχετικά με τους Έλληνες σε χωρίο του έργου).
Η αλαζονεία των Περσών εκφράστηκε πριν τη Σαλαμίνα με τη ζεύξη του Ελλήσποντου, το μαστίγωμα της θάλασσας και φυσικά με την ίδια την απόφαση τους να εκστρατεύσουν εναντίων της Ελλάδας μετά το πάθημα του Μαραθώνα.
Η εντολή και ταυτόχρονα παρακαταθήκη που θα δώσει ο Ξέρξης τελικά στους Πέρσες μετά την συντριβή τους θα είναι σαφής:
Να μην εκστρατεύσετε στην Ελλάδα ποτέ. Μήτε κι αν είναι ο στρατός μεγαλύτερος. Η ίδια η γη τους τους βοηθάει τους Έλληνες.
Τέλος λίγοι θα γνωρίζουν ότι το παράδειγμα της συντριβής των Περσών όπως θα περιγραφεί από τον Αισχύλο θα χρησιμοποιηθεί από τους Τούρκους ιστορικούς ακόμη και από τον ίδιο τον Ατατούρκ προκειμένου να περιγράψουν το εγχείρημα των Ελλήνων να διαλύσουν την Τουρκία το 1921. ¨Δεν διδάχθηκαν από την τραγωδία του Αισχύλου (Πέρσες) και επιχείρησαν κάτι το οποίο ήταν πάνω από τις δυνάμεις τους, γι’ αυτό και τώρα έρχεται η θεία δίκη¨. Θα πει ο Ατατούρκ βλέποντας το κατάντημα και την θλιβερή εικόνα των Ελλήνων κατά την υποχώρηση τους, μετά τη συντριβή του Ελληνικού στρατού και πληθυσμού τον Αύγουστο του 1922 στη Μικρά Ασία. (Το αφήνουμε ασχολίαστο…)
Παύλος Παπαδόπουλος , Αξιωματικός Ελληνικής Αστυνομίας, πτυχιούχος Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού Ε.Α.Π.
==========
(Το Polites Oraiokastrou στο Facebook βρίσκεται μόνο στην παρακάτω διεύθυνση https://www.facebook.com/politesoraiokastrou.gr/)
